ORIGINAL_ARTICLE
چیستی نفس و بدن از دیدگاه صدرا در راهحل صدرایی دشواره نفس و بدن
دشواره نفس و بدن یکی از موضوعات محوری فلسفه ذهن است. در این پژوهش چیستی نفس و بدن و نسبت میان آنها را از منظر صدرالدین شیرازی بررسی کردهایم که زمینه تبیین دیدگاه صدرایی در مسئله رابطه نفس و بدن را فراهم میکند. تنوع و پیچیدگی عبارات صدرا در حدی است که برخی اندیشمندان دیدگاه وی را ذیل «وحدتانگاری»، و برخی در نقطه مقابل ذیل «دوگانهانگاری» طبقهبندی کردهاند. به نظر میرسد تعیین مراد وی از نفس و توجه به اقسام گوناگون بدن از منظر صدرا نقش کلیدی در تحلیل ایستار فلسفی او در این مسئله داشته باشد. این پژوهش پس از طرح بدنهای سهگانه نفس از دیدگاه صدرا، به رابطه اتحادی نفس و بدن از این منظر توجه میکند. همچنین، کوشیدهایم با ارائه وجه جمعهایی میان عبارات گوناگون صدرا، زمینه فهم و جمعبندی دیدگاه مختار وی را فراهم کنیم.
https://raj.smc.ac.ir/article_243008_627d264e4fcccc12eabe2f0711657b1f.pdf
2021-02-19
5
25
10.22034/ra.2021.115890.2415
نفس
بدن
بدن مثالی
بدن اصلی
بدن حقیقی
بدن اخروی
عین اله
خادمی
e_khademi@ymail.com
1
استاد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
AUTHOR
محمد
ذبیحی
zabihi.m21@gmail.com
2
استاد فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه قم
AUTHOR
علیرضا
عربی
arabi.alireza@yahoo.com
3
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ماهیت امور انسانیاجتماعی و امتداد آن در روششناسی علوم انسانی
زیرساختهای نظری، نقش تعیینکنندهای در هویت علوم، بهویژه در روششناسی آن، دارند. این مسئله درباره علوم انسانی نیز صادق است. مبانی علوم انسانی به چند دسته تقسیم میشود که زیرساختهای انسان- جامعهشناختی از جمله آن است و از میان مبانی جامعهشناختی، نوع نگاه در باب ماهیت امور انسانیاجتماعی، به مثابه مبنای نظری، نقش تعیینکنندهای در روششناسی علوم انسانی خواهد داشت. سه پارادایم غالب علوم انسانی، با توجه به نوع تلقیای که از انسان، جامعه و امور اجتماعی دارند، روششناسی خاصی را در این حوزه رقم میزنند. در مقابل، بر اساس منظومه فکری اسلام، نگاه دیگری به ماهیت و هویت جامعه و امور اجتماعی وجود دارد که ضمن تفاوت اساسی با پارادایمهای یادشده، برآیند و امتدادهایش را میتوان در روششناسی علوم انسانی اسلامی نشان داد. در این مقاله میکوشیم با روش تحلیل عقلی، ضمن بررسی انتقادی دیدگاههای پارادایمهای سهگانه درباره ماهیت امور اجتماعی، به دلالتهای روششناختی این مبنا در علوم انسانی، بر اساس منظومه فکری اسلام، بپردازیم.
https://raj.smc.ac.ir/article_243007_261d427ce8c6672c5d4493e357ebba08.pdf
2021-02-19
27
48
10.22034/ra.2021.110932.2367
امور اجتماعی
علوم انسانی
پارادایم
روششناسی
رمضان
علیتبار
r.alitabar@chmail.ir
1
دانشیار گروه منطق فهم دین، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
اخلاقناپروایی و برونگرایی انگیزشی
این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسشها است که: فرد اخلاقناپروا چه کسی است؟ مهمترین عامل وجود او چیست؟ و وجودش، با کدام یک از درونگرایی و برونگرایی انگیزشی سازگار است؟ به عبارت دیگر، آیا میتوان گفت وجود فرد اخلاقناپروا نمونه نقضی برای درونگرایی انگیزشی بوده و در نتیجه برونگرایی انگیزشی درست است؟ یا اینکه میتوان درونگرای انگیزشی بود و در عین حال وجود فرد اخلاقناپروا را سازگار با آن دانست؟ برای پاسخ به این پرسشها ابتدا مراد از درونگرایی و برونگرایی انگیزشی و دیدگاه مطلوب بر مبنای آرای محمدحسین طباطبایی، عبدالله جوادی آملی و محمدتقی مصباح یزدی روشن میشود. درونگرای انگیزشی صرف حکم اخلاقی را برای برانگیختن به انجامدادن فعل اخلاقی بسنده میداند و برونگرای انگیزشی وجود عنصری به نام میل را نیز برای برانگیختهشدن لازم میداند. در نهایت به این نتیجه میرسیم که وجود افراد اخلاقناپروا دشوارهای پیش روی پذیرش رویکرد درونگرایی انگیزشی است و این مثال نقض، فرد را به پذیرش رویکرد برونگرایی انگیزشی سوق میدهد. برونگرای انگیزشی با اشکالات درونگرا مواجه نیست و از مؤیداتی نیز برخوردار است.
https://raj.smc.ac.ir/article_243009_6613839a70cf29843e131aea8c192db6.pdf
2021-02-19
49
67
10.22034/ra.2021.116770.2423
انگیزش اخلاقی
فرد اخلاقناپروا
درونگرایی انگیزشی
برونگرایی انگیزشی
بهروز
محمدی منفرد
muhammadimunfared@ut.ac.ir
1
استادیار گروه اخلاق، دانشکده معارف و اندیشه اسلامی، دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
هویت حقیقی انسان در اندیشه انسانشناختی جوادی آملی
پژوهش حاضر با روش توصیفیتحلیلی و از طریق رجوع به اندیشههای انسانشناختی جوادی آملی چیستی هویت انسان را میکاود و به این پرسشها پاسخ میدهد که: انسان چه هویتی دارد؟ چه لوازمی مترتب بر هویت او است؟ و نیز چه مسائلی موجب انحراف در بینش از هویت میشود؟ نتایج حاکی از آن است که در اندیشه جوادی آملی برخلاف تعریف منطقی، حقیقت انسان در حیوان ناطق به عنوان جنس و فصل آن خلاصه نمیشود، بلکه فصل یا فصول دیگری نیز لازم است، که ملاک نهایی در تعیین هویت حقیقی انسان است. وی باتعیین جنس و فصل ممیز حقیقت انسان معتقد است انسان هویتی جز حیات متألهانه ندارد و اساس حقیقتش در تأله او است. مراد از «تأله»، خداخواهی مسبوق به خداشناسی و ذوبشدن در الاهیت او است که خود لوازمی دارد، از جمله پذیرش دین، عقاید و ارزشهای آن، التزام عملی به ارزشهای اخلاقی، درک مفهوم حقیقی «آزادی»، پرورش عقل نظری و عملی و درک فقر ذاتی خویشتن. در این بین اگر مغالطات روانشناختی (بینشی، عاطفی و رفتاری) دامنگیر انسان شود او را از تشخیص هویت حقیقیاش محروم، و از شکوفایی حیات متألهانه دور میکند.
https://raj.smc.ac.ir/article_243010_a5b03468461d22047bd26de2dd068d3b.pdf
2021-02-19
69
92
10.22034/ra.2021.112460.2376
انسان
هویت حقیقی
حی متأله
مغالطات روانشناختی
اندیشه جوادی آملی
روح الله
شهریاری
roohollah127@gmail.com
1
دانشجوی دکتری مدرسی معارف اسلامی، دانشگاه معارف قم
LEAD_AUTHOR
حسن
نجفی
hnajafih@yahoo.com
2
دانشآموخته دکتری مطالعات برنامه درسی، دانشگاه علامه طباطبایی (ره)
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
روشهای کسب معرفت در تربیت عقلانی از منظر فارابی
هدف این پژوهش تبیین روشهای کسب معرفت در تربیت عقلانی از منظر فارابی است. روش پژوهش شیوه استنتاجی فرانکنا است. پس از گردآوری اطلاعات بر اساس روش تحلیل محتوای قیاسی، مفاهیم مربوط به موضوع تبیین شده است. به این منظور ابتدا معانی و مفاهیم مربوط به اهداف تربیت عقلانی در اندیشه فارابی را توصیف کردهایم. سپس، مفاهیم همدسته شده و در مقولههای مجزا قرار گرفته و گزارههای واقعنگر فلسفی مربوط به آن مشخص شده است، و در آخر به روش استنتاجی فرانکنا اهداف، اصول و روشهای کسب معرفت در تربیت عقلانی از منظر فارابی مشخص شده است. نتایج مبین آن است که در نگاه فارابی کسب معرفت یکی از روشهای مؤثر در تربیت عقلانی است و از سه راه میتوان به معرفت دست یافت: آموختن علم، مشاهده، و کسب تجربه. توجّه دقیقتر مؤلفان کتب درسی، برنامهریزان آموزشی و معلمان به این روشها میتواند در برنامهریزی و ایجاد زمینه لازم برای تحقّق تربیت عقلانی مفید باشد و مدرسه به عنوان واحد اجتماعی کوچکی میتواند در این زمینه نقش ویژهای داشته باشد.
https://raj.smc.ac.ir/article_243023_a11ad8b3b29b12c5b46005e38b5fba1d.pdf
2021-02-19
93
117
10.22034/ra.2021.116743.2422
فارابی
کسب معرفت
آموختن علم
مشاهده
کسب تجربه
فریبا
عادل زاده نایینی
f.adelzadeh@khuisf.ac.ir
1
دانشجوی دکتری فلسفه تعلیم و تربیت، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران.
AUTHOR
رضاعلی
نوروزی
r.norouzi@edu.ui.ac.ir
2
دانشیار گروه علوم تربیتی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
LEAD_AUTHOR
جهانبخش
رحمانی
rahmani@khuisf.ac.ir
3
استادیار دانشکده علوم تربیتی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، اصفهان، ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جستاری کلامی در عدالت و مرجعیت علمی صحابه
از مباحث در خور توجه در محافل کلامی دو فرقه اسلامی بزرگ شیعه و سنی عدالت صحابه و مرجعیت علمی آنها است. اهلیت برای تفسیر کتاب و سنت در بازخوانی حوادث صدر اسلام، نقش تعیینکننده دارد و با تنقیح مباحث، بسیاری از معضلات جهان اسلام حلشدنی است. دو رویکرد متفاوت به منزلت صحابه و همراهان پیامبرa در بین شیعه و اهل سنت وجود دارد. رهیافت یکی مبتنی بر عملکرد آنها به اقتضای منطق عمل و با سنجش معیارهای مطرح در متون و نصوص دینی است. رویکرد دیگر مبتنی بر نگاه تصویبی و مطلقگرایانه است. اغلب اهل سنت جمیع صحابه را عادل و قدح آنان را جفا میدانند. به صورت طبیعی در نگاه اهل سنت آنان جایگاه مرجعیت علمی خاصی دارند، اما در نگاه شیعه، صحابه اهل بیت با ویژگی عصمت دارای مرجعیت نهایی هستند و در امور دیگر با سنجش عملکرد صحابه با کتاب و سنت نبوی و سیره پیشوایان معصوم و منطق ارزیابی میشوند. در جستار پیش رو با نگاه تطبیقی و مستند به کتب روایی، کلامی، تفسیری و تاریخی، این دو نگاه بررسی میشود.
https://raj.smc.ac.ir/article_243101_e5c052aa5985ff0c891befd7a80a811c.pdf
2021-02-19
119
141
10.22034/ra.2021.124716.2505
پیامبر
صحابه
عدالت
مهاجر
انصار
مرجعیت علمی
علیرضا
میرزایی
mohajerhazin2@gmail.com
1
استادیار گروه الاهیات، مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی(ره)
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی معنای «منافق» و «بیماردل» در قرآن کریم
یکی از پیچیدهترین مفاهیم دینی و سیاسی مفهوم «نفاق» است. قرآن کریم در برخی آیات، در کنار «منافقان» از گروه دیگری با عنوان «بیماردلان» نام میبرد و رفتارهایی را به هر دو گروه نسبت میدهد. این پژوهش ضمن بررسی لغوی، اصطلاحی و قرآنی مفهوم «نفاق» و بررسی ویژگیهای «منافقان» و «بیماردلان» در قرآن کریم در سه حوزه منشأ، روش و هدف، به این نتیجه میرسد که در گفتمان قرآن کریم، «منافق» به فردی اطلاق میشود که با دورویی و انگیزههای نفسانی، به دنبال براندازی حکومت اسلامی است. امّا «بیماردل» کسی است که هرچند دچار دورویی است و امیال نفسانیاش او را به مخالفت با اوامر ولی خدا وا میدارد، امّا اولاً این امیال نفسانی، روحش را به مرحله مردگی نرسانده و ثانیاً هدف غاییاش از مخالفت با اوامر ولی خدا، نه براندازی نظام اسلامی، بلکه دستیابی به منافع مادی و نفسانی است.
https://raj.smc.ac.ir/article_243025_3df50acae30ec3b236d92032965075ee.pdf
2021-02-19
143
157
10.22034/ra.2021.114451.2395
منافق
نفاق
بیماردل
بیماردلی
شبیر
فیروزیان
shobeirfirozy@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
LEAD_AUTHOR
هادی
نصیری
h.nasiri.218@gmail.com
2
استادیار علوم قرآن و حدیث، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
AUTHOR
محمد جواد
نوروزی
mohamadjavadnorozi@yahoo.com
3
دانشیار علوم سیاسی، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، قم، ایران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی ترقی و تکامل انسان در بهشت از منظر قرآن کریم
تکامل انسان پس از مرگ یکی از معارف الاهی است که در فهم آن باید به متون دینی مراجعه کرد. گروهی معتقدند تنها راه تکامل انسان عملکردن و انجامدادن تکالیف است؛ از اینرو تکامل در برزخ از طریق آثار باقیمانده اعمال دنیوی صورت میپذیرد؛ ولی در بهشت، که هیچگونه عملی ممکن نیست، تکامل معنا ندارد. برخی دیگر معتقدند تکامل مخصوص عالم خاصی نیست و تنها عامل تکامل، عمل دنیوی نیست. تکامل در بهشت، شهود جمال حق و برداشتهشدن حجابها است و عامل این تکامل محبت حق و لطف الاهی است. این مقاله با تمسک به آیات و روایات، نامحدودبودن عالم قیامت، مادینبودن همه نعمتهای بهشت و دائمالفیضبودن خدا در صدد تحلیل و استدلال تکامل انسان در بهشت است و عامل تکامل، محبت به ذات حق است که هر لحظه حقتعالی به صفت جمال برای بهشتیان تجلی، و آنها را محو جمال خود میکند.
https://raj.smc.ac.ir/article_243026_bc6b34decba37cfc82da4a1e2ebb1e35.pdf
2021-02-19
159
180
10.22034/ra.2021.121869.2483
تداوم تکامل
ترقی در بهشت
عمل صالح
حب جمال
رضوانه
نجفی سواد رودباری
r.najafi1342@theo.usb.ac.ir
1
استادیار فلسفه اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده الاهیات و معارف اسلامی
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
حدیث «من رآنی ...» در نگره عارفان
اهل معرفت افزون بر اهمیت فراوانی که برای رؤیا قائلاند، توجه ویژهای به حدیث مشهور «من رآنی فی المنام ...» نشان دادهاند، تا آنجا که مشاهده پیامبر اکرم] در رؤیا و دریافت مطلبی از ایشان را همسنگ و بلکه بعضاً موثقتر از احادیث مصطلح سلسله سندی دانستهاند. در آثار عارفان و نیز پژوهشهای عرفانی به ابعاد و لوازم فراوان پذیرش این حدیث توجه چندانی نشده و ابهامات فراوانی در این زمینه وجود دارد. در این نوشتار، پس از تبیین جایگاه این حدیث در نگره عارفان و توجه به لوازم آن کوشیدهایم به چرایی ناممکنبودن تصرف شیطان در چنین رؤیاهایی پاسخ دهیم. همچنین، میان اینگونه دریافت از معصوم با سایر گونهها مقایسهای صورت گرفته و در نهایت، ضمن اشاره به آسیبها و نگرانیهای اعتماد به چنین رؤیاهایی، طرح بحث و ورودی اجمالی به مباحثی شده است که میتواند زمینهساز تحقیقی تفصیلی برای کاستن از آسیبها، به جای نادیدهانگاشتن حدیث شود.
https://raj.smc.ac.ir/article_243040_d7409c067f8b629271b62e35e99b8a1a.pdf
2021-02-19
181
200
10.22034/ra.2021.110722.2364
حدیث «من رآنی ...»
رؤیا
عرفان
تعبیر
حجیت
رضا
حسینی فر
rezahoseinifar@yahoo.com
1
استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهید چمران اهـواز
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی پیشانگاره کرامت هستیشناختی انسان بر حرمت سقط جنین با رویکرد کلامی
اولین مرحله خلقت انسان با جنین آغاز میشود و جنین خود دارای مراتب است و مرتبه اعلایش ولوج روح است که در آن مرتبه انسان به طور کامل شکل میگیرد. جنین در همه مراتب، کرامت هستیشناختی دارد که موجب حرمت سقط آن میشود. برخی با باور به اینکه انسان دارای کرامت و ارزش ذاتی است، اما بدون مجوز دست به سقط جنین میزنند و گویا جنین را از جنس انسان نمیدانند. این میتواند موجب نقض کرامت هستیشناختی انسان شود که برآیندش ایستادگی در مقابل فعل خدا است. پرسش این است که: انسانانگاری جنین چگونه ممکن است و پیشانگاره کرامت هستیشناختی انسان چگونه با سقط جنین در تناقض است؟ برخورداری جنین از نفس، برآیندش اثبات انسانبودن او است و سقط جنین در تقابل با کرامتی است که از فعل خدا است. این مقاله با ابزار کتابخانهای و روش توصیفیتحلیلی پیشانگاره کرامت هستیشناختی انسان بر حرمت سقط جنین را میکاود و به این نتیجه میرسد که جنین از ابتدا همواره همراه با نفس بوده و هر مرتبهاش حظی از انسانیت دارد و هر چیزی که حظی از انسان داشته باشد از بین بردنش یا محافظتنکردن از آن با کرامت هستیشناختیای که خدا به آن داده است در تناقض است.
https://raj.smc.ac.ir/article_243027_b43213d0835b01235b1c5827d5d5dca5.pdf
2021-02-19
201
212
10.22034/ra.2021.118070.2435
سقط جنین
کرامت
انسان
نفس
حق حیات
اسداله
کردفیروزجایی
akf474@yahoo.com
1
استادیار فلسفه و کلام پژوهشگاه علوم اسلامی امام صادق(ع)
LEAD_AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی عصمت انبیا در اندیشه عضدالدین ایجی، ابنابیالحدید و سید حیدر آملی
مصونیت انبیا از ارتکاب قبایح و گناهان یکی از لوازم بعثت آنها و هدایت انسان به سمت کمال است. شناخت دقیق این آموزه، نقش بسیار شگرفی در سعادت و شقاوت انسان خواهد داشت؛ لذا تلاشهای فراوانی در میان اندیشمندان دینی، برای شناخت حدود و ثغور و اقامه دلیل برای آن صورت گرفته است. پژوهش حاضر با روش توصیفیتحلیلی آرای ایجی، ابنابیالحدید و سید حیدر آملی را به عنوان نمایندهای از سه فرقه کلامی مسلمانان میکاود و نشان میدهد که دامنه عصمت انبیا در نظر آنان با توجه به مبانی هر کدام، متفاوت تعریف شده است؛ این اختلاف مبنایی سبب اقامه ادلهای بعضاً متفاوت نیز شده است، اما هر سه اندیشمند در اعطاییبودن عصمت از جانب خدا اتفاق نظر دارند، گرچه نقدهایی به این باور آنها وارد شده است.
https://raj.smc.ac.ir/article_243028_538fbbd7c8acfdf2e344c221ee541619.pdf
2021-02-19
213
227
10.22034/ra.2021.120663.2466
عصمت
ادله عصمت
عضدالدین ایجی
ابنابیالحدید
سید حیدر آملی
علیرضا
عبدالرحیمی
abdolrrahimialireza@gmail.com
1
دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، تهران، ایران
AUTHOR
مهدی
دهباشی
dr.mahdidehbashi@gmail.com
2
استاد گروه الاهیات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، ایران.
LEAD_AUTHOR
سید حسین
واعظی
vaezi1340@gmail.com
3
دانشیار گروه الاهیات دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اصفهان (خوراسگان)، ایران.
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
عدم استماع شهادت فرزند نامشروع و مغایرت آن با کرامت انسانی
بیتردید استناد حقوق انسانی در مفهوم اسلامی آن به خداوند حکیم ویژگیهایی به آن عطا میکند که مهمترین آن پاسداشت عدالت و صیانت از کرامت انسانی است. یکی از مسائلی که در این زمینه قابلیت طرح دارد، بازخوانی برخی از احکام مرتبط با فرزندان نامشروع است؛ از جمله اینکه گفته شده است شهادت شخص متولد از زنا قابلیت استماع ندارد، اگرچه عادل بوده و به لوازم مسلمانی پایبند باشد. نیک روشن است که ضرورت بحث افزون بر سنجش چنین فتوایی در ترازوی تعالیم ناب مکتب امامیه، پاسخگویی به برخی پرسشهای کلامی و شبهات اعتقادی نیز خواهد بود؛ چه اینکه برداشتهای متفاوت برخی از فقیهان را نباید به پای دانش فقه و نیز مکتب مترقی امامیه، که بنایش بر عدل و داد استوار است، نوشت. لذا جستار حاضر با روش توصیفیتحلیلی و با نگاهی مسئلهمحورانه مستندات مطرحشده را در بوته نقد و تحلیل قرار میدهد و به این نتیجه میرسد که ادله ادعایی خالی از مناقشه نیست و با ناتمامبودن ادلهای که به آن استناد کردهاند، مقتضای اطلاقات و عمومات باب، پذیرش شهادت چنین اشخاصی است.
https://raj.smc.ac.ir/article_243030_9724ee19b046d6b8a67fe9bcbc8cc594.pdf
2021-02-19
229
249
10.22034/ra.2021.121343.2477
حقوق انسانی
شهادت
ولد الزنا
طهارت مولد
زنازاده
علی
محمدیان
mohammadian@buqaen.ac.ir
1
استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه بزرگمهر قائنات
LEAD_AUTHOR