انسان کامل با تأکید بر کارکردهای دنیوی: بررسی دیدگاه ابن عربی و ملاصدرا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه مازندران

2 دانشیار فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تهران

3 استاد فلسفه و حکمت اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

نظریه انسان کامل که در آثار اندیشمندان اسلامی به صورت پراکنده مطرح بود، در عرفان ابنعربی به صورت موضوعی مستقل آغاز شد و به مرور زمان، شرحها و حاشیههایی بر آن نوشتند. جنبه هستیشناسانه این موضوع بارها بررسی شده، ولی نقشهای اینجهانی انسان کامل به طور مستقل کاویده نشده است. ابنعربی و صدرای شیرازی برخلاف دیدگاه برخی عرفا و صوفیه که انسان کامل را محدود به ممارست در سلوک معنوی میدانند، سیر الی الخلق و ارتباط با انسانهای دیگر را مرحلهای از تعالی و کمال انسان به شمار میآورند. این پژوهش با تتبع در آثار این دو و با تکیه بر روش توصیفی- تحلیلی، نقش دنیوی چنین انسانهایی را برمیرسد که شامل نقشهای تکوینی، سیاسی و اجتماعی، ارشادی و مرجعیت در مسائل شریعت است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Perfect Man with an Emphasis on Worldly Functions: An investigation of Ibn Arabi and Mulla Sadra`s Perspective

نویسندگان [English]

  • Abbas Bakhshandeh Bali 1
  • Hasan Ebrahimi 2
  • Zahra Mostafavi 3
  • Qasemali Khoochanani 2
چکیده [English]

The Theory of Perfect Man that was dispersed in published works of Islamic thinkers, started out as an independent subject and eventually annotations were added to it. The ontological aspect of this issue has been reviewed several times. However, the worldly functions of the perfect man have not been analyzed yet. Unlike some mystics and Sufis who limit the perfect man to practice in spiritual manners, Ibn Arabi and Mulla Sadra consider communication with others as a level of elevation and perfection of human. This research aims to study the worldly role of such humans with the help of a analytico-descriptive method with regards to Ibn Arabi and Mulla Sadra`s works. The study includes the formative, political, social and guiding roles in the issues of Sharia.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ibn Arabi
  • Mulla sadra
  • Perfect Human
  • Formative Role
  • Social Role
  • Guiding Role
  • Religious Authority
قرآن کریم.
ابن بابویه، محمد بن علی (1404)، الامامة و التبصره من التحیر، قم: مؤسسة الامام المهدی (عج).
ابن عربی، محیی الدین (1370)، فصوص الحکم، قاهره: دار احیاء الکتب العربیة.
ــــــــــــــــــــــ (1385)، تفلیس ابلیس التعیس، ترجمه: گل­بابا سعیدی، تهران: مؤسسه انتشارات امید.
ــــــــــــــــــــــ (2003)، المعرفة، محقق و مصحح: محمدامین ابوجوهر، دمشق: دار التکوین للطباعة و النشر.
ــــــــــــــــــــــ (بی­تا)، الفتوحات المکیة، بیروت: دار صادر.
ابن منظور (1997)، لسان العرب، بیروت: دار صادر.
ابوزید، نصرحامد (1385)، چنین گفت ابن­ عربی، ترجمه:‏ احسان موسوی خلخالی، تهران: نیلوفر.
آشتیانی، سید جلال­الدین (1344)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
جندی، مؤیدالدین محمود (1361)، شرح فصوص الحکم، به کوشش: سید جلال­الدین آشتیانی و غلام­حسین ابراهیمی دینانی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی.
الزبیدی، محمد مرتضی (1306)، تاج العروس من جوهر القاموس، بیروت: منشورات مکتبة الاحیاء.
صدرالدین شیرازی، محمد ابن ابراهیم (1354)، المبدأ و المعاد، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360 الف)، اسرار الایات، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360 ب)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح و تعلیق: سید جلال­الدین آشتیانی، مشهد: المرکز العالمی للنشر.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح: محمد خواجوی، تهران: انتشارات مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1366)، التفسیر القرآن الکریم، تحقیق: محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1383)، شرح اصول الکافی، تصحیح و تحقیق: محمد خواجوی، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات فرهنگی.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1387)، المظاهر الالهیة فی اسرار العلوم الکمالیة، مقدمه و تصحیح: محمد خامنه­ای، تهران: بنیاد حکمت صدرا.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار احیاء التراث، الطبعة الثالثة.
عبداللهی، مهدی (1390)، کمال نهایی انسان و راه تحصیل آن از دیدگاه فیلسوفان اسلامی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
عفیفی، ابوالعلاء (1380)، شرحی بر فصوص الحکم، ترجمه: نصرالله حکمت، تهران: الهام.
الفراهیدی، الخلیل بن احمد (1414)، ترتیب کتاب العین، قم: اسوه.
فیروزآبادی، مجدالدین محمد (1424)، القاموس المحیط، بیروت: مؤسسة الرسالة.
قیصری، داوود (1363)، مقدمه شرح فصوص الحکم، ترجمه: منوچهر صدوقی سها، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
مازندرانی، محمد صالح (1382)، شرح الکافی، محقق و مصحح ابوالحسن شعرانی، تهران: مکتبة الاسلامیة.
محمود الغراب، محمود (1389)، انسان کامل، ترجمه: گل­بابا سعیدی، تهران: جامی، چاپ سوم.
المقری الفیومی، احمد بن محمد علی (1928)، المصباح المنیر، القاهره: المطبعة الامیریة.
هاشمی خویی، حبیب­الله (1400)، منهاج البرائة فی شرح نهج البلاغة، تصحیح: ابراهیم میانجی، شارح: حسن­زاده آملی و محمدباقر کمره­ای، تهران: مکتبة الاسلام، چاپ چهارم.