ملی‌گرایی باستان‌گرا و بحران در هویت انسان ایرانی؛ بازخوانی پاسخ مطهری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ و تمدن و انقلاب اسلامی دانشکده معارف و اندیشه اسلامی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکترای علوم سیاسی دانشگاه اصفهان

چکیده

تحولات صورت‌گرفته در غرب منجر به بروز شکاف و فاصله بسیار بین غرب و سایر کشورها - به‌ویژه کشورهای حوزه تمدن اسلامی - شد که نخستین بار در شکست‌های نظامی خود را نشان داد. نخبگان فکری این جوامع در مقام تبیین علل عقب‌ماندگی و نحوه جبران آن، رویکردهای متفاوتی در پیش گرفتند. در تاریخ معاصر ایران، در میان برخی از روشنفکران اواخر دوره قاجاریه، نوعی از ملی‌گرایی باستان‌گرا شکل گرفت که اسلام را از عوامل اصلی عقب‌ماندگی و از بین‌برنده مجد و عظمت ایران می‌دانست. این شکل از ملی‌گرایی در دوره پهلوی به مرامی رسمی تبدیل شد. به نظر می‌رسد این تلقی از ملی‌گرایی، به ظهور بحران دوگانگی هویت ملی و دینی ایرانیان انجامید وبسیاری از اندیشمندان ایرانی را به فکر چاره برای حل این مسئله واداشت. این مقاله بر آن است تا با بررسی اندیشه‌های مرتضی مطهری به واکنش و راه‌حل این متفکر معاصر در پاسخ به بحران هویت ایرانیان بپردازد. لذا ابتدا عوامل مطرح‌شدن پرسش از هویت انسان ایرانی را می‌کاود و در ادامه پاسخ مطهری به این بحران را بررسی می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ancient-Oriented Nationalism and the Crisis of Iranian Identity: A Review of martyr Motahari's Response to the Crisis of human Identity in Contemporary Iran

نویسندگان [English]

  • Qolam Ali Soleimani 1
  • Ali Azarmi 2
1 Assistant Professor of History and Civilization – Islamic thought faculty of Tehran University
2 Ph.D. student of Political Sciences – University of Isfahan
چکیده [English]

The Developments in the West has led to a huge gap and distance between the west and countries – Islamic countries in particular – which has manifested itself in military defeats. The intellectuals of these communities took different approaches in explaining the causes of their under-development and how to make up for it. In contemporary Iran among the intellectuals of the late Qajar period some sort of ancient-oriented nationalism was formed that held Islam responsible for Iran’s backwardness and loss of its former greatness and glory. This type of nationalism has become an official principle. This approach to nationalism led to national and religious identity crisis in Iran, and had many Iranian intellectuals think of a solution for it. This paper is to examine Shahid Morteza Motahhari`s ideas in the field with regards to solving the contemporary crisis of identity in response to the aforementioned identity crises. Therefore this article analysis the questions of the Iranian identity at first and then examines Motahhari’s response to it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Nationalism
  • Islam
  • Iran
  • Shi`a
  • Identity Crisis

مراجع

-          آدمیت، فریدون (1349)، در اندیشه‌های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران: خوارزمی.
-          احمدی، حمید (1388)، بنیادهای ملی هویت ایرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات اجتماعی و فرهنگی.
-          اسپریگنز، توماس (1375)، فهم نظریه‌های سیاسی، ترجمه: فرهنگ رجایی، تهران: آگاه.
-          اسدآبادی، سید جمال‌الدین (بی‌تا)، رسالهنیچریه، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
-          ــــــــــــــــــــــــــ (بی‌تا)، عروةالوثقی، ترجمه: زین‌العابدین کاظمی، تهران: حجر.
-          اشرف، احمد (1373)، «بحران هویت ملی و قومی در ایران»، در: مجله ایران‌نامه، ش47، ص521-550.
-          براون، ادوارد گرانویل (1335)، تاریخ ادبیات ایران، تهران: مروارید، ج1.
-          پهلوی، محمدرضاشاه (2535)، مأموریت برای وطنم، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، چاپ هشتم.
-          تقی‌زاده، سید حسن (۱۳۳۹)، «دو خطابه»، در: مجله یغما، س1۳، ش۱۰-۹.
-          حق‌پناه، جعفر (1376)، «هویت ایرانی؛ چند برداشت»، در: کیهان فرهنگی، ش135، ص70-71.
-          رجایی، فرهنگ (1386)، مشکله هویت ایرانیان امروز، ایفای نقش در عصر یک تمدن و چند فرهنگ، تهران: نشر نی.
-          صفا، ذبیح‌الله (1354)، تاریخ شاهنشاهی ایران و مقام معنوی آن، تهران: شورای عالی فرهنگ و هنر مرکز مطالعات و همانگی فرهنگی.
-          ــــــــــــ (1346)، آیین شاهنشاهی ایران، تهران: دانشگاه تهران.
-          عیوضی، محمدرحیم (1382)، «ناسیونالیسم مدرن ایرانی»، در: کتاب نقد، س7، ش28، ص71-85.
-          فرای، ریچارد نلسون (1344)، میراث باستانی ایران، ترجمه: مسعود رجب‌نیا، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
-          ــــــــــــــــــــ (1363)، عصر زرین فرهنگ ایران، ترجمه: مسعود رجب‌نیا، بی‌جا: سروش.
-          کاتم، ریچارد (1371)، ناسیونالیسم در ایران، ترجمه: احمد تدین، تهران: کویر.
-          کچوییان، حسین (1387)، تطورات گفتمان‌های هویتی ایرانیان، تهران: نشر نی، چاپ سوم.
-          گوبینو، جوزف آرتور (بی‌تا)، مذاهب و فلسفه در آسیای وسطا، ترجمه: سهام‌الدین فراهانی، بی­جا: بی‌نا.
-          مطهری، مرتضی (1362)، خدمات متقابل اسلام و ایران، تهران: صدرا.
-          منصورنژاد، محمد (1385)، دین و هویت، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
-          میرزا آقاخان کرمانی، ع‍ب‍دال‍حسی‍ن ‌(بی‌تا)، آیینه س‍کندری: تاریخ ایران، ت‍صحیح و ترجمه: ج‍ه‍ان‍گی‍ر شیرازی، بی‌جا: بی‌نا.
-          ــــــــــــــــ (1379)، سه مکتوب، به کوشش و ویرایش: بهرام چوبینه، اسن (آلمان): نشر نیما.
-          ــــــــــــــــ ‌(بی‌تا)، ه‍ف‍ت‍اد و دو م‍لت، تألیف و ترجمه: م‍ح‍مدخان ب‍ه‍ادر؛ ب‍ا م‍ق‍دمه و ت‍علیقات: م‍ح‍م‍دج‍واد مش‍ک‍ور، تهران: بی‌نا.
-          میرمحمدی، داود (1383)، گفتارهایی درباره هویت ملی در ایران، تهران: مؤسسه مطالعات ملی.
-          نامدار طالشانی، مظفر (1381)، «غرب­گرایی و استحاله هویت ایرانی»، مؤلفه­های هویت ملی در ایران، به اهتمام: گروه تحقیقات سیاسی اسلام، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
-          نصر، حسین (1386)، اسلام سنتی در دنیای متجدد، تهران: دفتر پژوهش و نشر سهروردی.
-          همایون کاتوزیان، محمدعلی (1388)، تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمه: علی‌رضا طیب، تهران: نشر نی.
-           ــــــــــــــ (1389)، دولت و جامعه در ایران، ترجمه: حسن افشار، تهران: نشر مرکز، چاپ پنجم.
-           Lewis, Bernard (1980). The Muslim Discovery of Europe, New York: Norton.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار