تأملاتی در آثار ملاصدرا درباره سعادت قصوی (با رویکرد قرآنی)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه قم

چکیده

بسیاری از فلاسفه، تکامل عقل نظری و ارتقای آن به مرتبه عقل مستفاد را سعادت قصوای انسان دانسته­اند. ملاصدرا نیز در برخی آثارش همین دیدگاه را ابراز کرده است. برخلاف فلسفه­های پیشین که به دلیل فقدان برخی اصول فلسفی، توانایی به دست دادن تبیینی معقول و مستدل از وصول نفس به عقل مستفاد را ندارند، فلسفه وی به­خوبی از عهده چنین تبیینی برمی­آید. وصول نفس به مقام فنای فی الله، که مرتبه­ای بالاتر از وصول آن به عقل مستفاد است، بخشی از مطالب ملاصدرا را به خود اختصاص داده است. اگر با رویکردی قرآنی، آثار ملاصدرا در مسئله سعادت قصوی را بازخوانی کنیم از جهاتی در خور تأمل است. از جمله: به دست ندادن تبیینی منسجم از طریق توجه به کارکرد همه ابعاد فطری انسان، تأکید بسیاری از مباحث بر وقوع سعادت قصوی (فنای فی الله) در دنیا، تحقیر سعادتی که اکثر انسان­ها به آن نائل خواهند شد (بهشت و نعمات جسمانی)، فروکاستن جایگاه عقل عملی.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Some Contemplation in Mulla Sadra's Works about Supreme Bliss with a Quranic Perspective

نویسنده [English]

  • mohsen izadi
Assistant Professor of Islamic Education – University of Qom
چکیده [English]

Many philosophers believe that human supreme bliss lies in evolution of theoretical intellect and its promotion to mustafad intellect. Mulla Sadra has also confirmed this view in some of his works. Unlike precedent philosophy that couldn't rationally explain how human intellect achieves the mustafad intellect for the sake of lacking some philosophical principles, his philosophy may play this role well. Soul’s attainment to the level of melting in God, which is a higher level than reaching mustafad intellect, are included in some of Mulla Sadra’s arguments. If we restudy his works seeking his words on supreme bliss with a Quranic approach, it deserves some contemplation. Such parts as: not presenting a coherent explanation by considering all innate aspects of human, emphasize on occurrence of supreme bliss in mortal world, contemning the bliss which most people will achieve (material paradise), reducing the position of practical intellect.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Supreme Bliss
  • Theoretical Intellect
  • Mostafad Intellect
  • Melting with Allah
  • Paradise
  • Mollasadra
-                      قرآن کریم.
-                      آشتیانی، سید جلال­الدین (1375)، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ چهارم.
-                      ابن­سینا، حسین بن عبدالله (1379)، الاشارات والتنبیهات، تهران: مطبعة الحیدری، ج3.
-                      ــــــــــــــــــــــــــ (1364)، النجاة، تهران: نشر مرتضوی.
-                      ابن­منظور، محمدبن مکرم (1414ق)، لسان العرب، بیروت: دارالفکر، چاپ سوم.
-                      جوادی آملی، عبدالله (1375)، رحیق مختوم، قم: نشر اسراء، ج1.
-                      ــــــــــــــــــــ (1392)، فطرت در قرآن، قم: نشر اسراء، چاپ هفتم.
-                      ــــــــــــــــــــ (1388)، مبادی اخلاق در قرآن، قم: نشر اسراء، چاپ هفتم.
-                      ــــــــــــــــــــ (1390)، هدایت در قرآن، قم: نشر اسراء، چاپ پنجم.
-                      سهروردی، شهاب­الدین یحیی (1380 الف)، حکمة الاشراق، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و مقدمه: هانری کربن، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم، ج2.
-                      ــــــــــــــــــــ (1380 ب)، یزدان­شناخت: مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح: سید حسین نصر، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ سوم، ج3.
-                      شیرازی، محمد بن ابراهیم (بی­تا الف)، تعلیقة علی شرح حکمة الاشراق، در شرح حکمة الاشراق قطب­الدین شیرازی، بی­جا: بی­نا.
-                      ــــــــــــــــــــ (1379)، تفسیر القرآن الکریم، تصحیح: محمد خواجوی، قم: انتشارات بیدار، چاپ سوم، ج2 و 5 و 6.
-                      ــــــــــــــــــــ (1990)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، بیروت: دار التراث العربی، ج1 و 2 و 3 و 6 و 8 و 9.
-                      ــــــــــــــــــــ (1383)، شرح اصول کافی، تصحیح: محمد خواجوی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ج4.
-                      ــــــــــــــــــــ (1360)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة، تصحیح: جلال­الدین آشتیانی، مشهد: نشر دانشگاه مشهد.
-                      ــــــــــــــــــــ (بی­تا ب)، کتاب العرشیة، ترجمه: غلام­حسین آهنی، اصفهان: انتشارات مهدوی.
-                      ــــــــــــــــــــ (1381)، المبدأ والمعاد، به اشراف: سید محمد خامنه­ای، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
-                      طباطبایی، محمدحسین (1389)، قرآن در اسلام، به کوشش: سید هادی خسروشاهی، قم: بوستان کتاب، چاپ چهارم.
-                      عبودیت، عبدالرسول (1392)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، تهران: سمت، چاپ ششم، ج1.
-                      قمشه­ای، محمدرضا (بی­تا)، رسالة فی تحقیق الاسفار الاربعة، (در حاشیه شرح الهدایة الاثیریة)، بی­جا: بی­نا.
-                      کاپلستون، فریدریک (1368)، تاریخ فلسفه، ترجمه: سید جلال­الدین مجتبوی، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ دوم، ج1.
-                      کلینی، محمد بن یعقوب (بی­تا)، اصول کافی، ترجمه: سید جواد مصطفوی، بی­جا: نشر علمی اسلامی.
-                      مسکویه، ابوعلی (1413)، تهذیب الاخلاق و تطهیر الاعراق، قم: بیدار، چاپ پنجم.
-                      مصباح، محمدتقی (1388 الف)، اخلاق در قرآن، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ دوم، ج1 و 2.
-                      ــــــــــــــــــ (1391)، پیش­نیازهای مدیریت اسلامی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ چهارم.
-                      ــــــــــــــــــ (1388 ب)، خودشناسی برای خودسازی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، چاپ پانزدهم.
-                      مطهری، مرتضی (1369)، حرکت و زمان، تهران: حکمت، چاپ سوم.
-                      ــــــــــــــــ (1404)، شرح مبسوط منظومه، تهران: حکمت، چاپ دوم، ج1.
-                      ــــــــــــــــ (1366)، شرح مبسوط منظومه، تهران: حکمت، چاپ اول، ج3.
-                      ــــــــــــــــ (1393)، مجموعه آثار، تهران: صدرا، چاپ شانزدهم، ج7.
-                      موسوی خمینی، سید روح­الله (1381)، تقریرات درس امام خمینی (عبدالغنی اردبیلی)، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ج3.
-                      النراقی، محمدمهدی (1425)، جامع السعادات، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
-                      النوری، مولی علی (1419)، تعلیقة علی المفاتیح الغیب، (در کتاب مفاتیح الغیب ملاصدرا)، مقدمه: محمد خواجوی، بیروت: مؤسسة التاریخ العربی، ج2.