وجوب و استحباب زکات اموال در اندیشه فقها

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی

چکیده

یکی از منابع مالی در حکومت اسلامی زکات است؛ نظام اسلامی برای اداره جامعه و انجام مسؤولیت‌های سنگین خود و از بین بردن فقر اقتصادی، پرداخت زکات را در کنار سایر واجبات مالی مانند جزیه، خراج، نذورات، خمس و... لازم می‌داند. بررسی آراء فقهای شیعه و سنی حاکی از آن است که مشهور فقهای شیعه موارد وجوب را منحصر در نه مورد معروف می‌دانند و اکثریت اهل سنت بر خلاف نظر شیعه، قول به گسترش موارد وجوب زکات را پذیرفته‌اند و در کلیه مواردی که مشهور شیعه قائل به استحباب زکات است، به وجوب پرداخت زکات معتقدند. البته برخی از فقهای اهل سنت همانند مشهور شیعه، در غیر از موارد نه گانه قائل به استحباب هستند. در میان فقهای شیعه، ابن بابویه و فرزندش شیخ صدوق در مال التجاره هم زکات را واجب می‌دانند؛ ابن­­جنید در سایر حبوبات غیر از غلاّت اربعه نیز زکات را واجب می‌داند. با توجه به این‌که نیازهای جامعه فراتر از موارد منحصر در نه مورد مشهور است و نسبت به این موارد نیز فی‌الجمله در اکثر اشخاص ثروتمند شرایط لازم وجود ندارد و در عمل، وجوب زکات در موارد نه گانه نسبت به اشخاص توانمند منتفی است، به نظر می‌رسد از باب تنقیح مناط می­توان نتیجه گرفت که حکم موارد وجوب زکات بر محور نیاز جامعه متغیر بوده و حکومت اسلامی این اختیار را دارد که در هر زمان و مکان نیازها را در نظر گرفته و حسب مورد، موارد وجوب زکات را تغییر داده و یا گسترش دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Obligation or desirability of the alms tax in jurisprudents` thought

نویسنده [English]

  • Mahdi Fallah
استادیار مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی
چکیده [English]

Alms tax, zakat, is known to be one of the financial sources in Islamic government; in order to administrate society and omit economical poverty, Islamic government has regarded alms tax, beside other financial obligatory payment like tax and indulgence tax,  as another obligatory payment. Shiite jurisprudents have limited obligatory cases of alms tax to the well-known nine cases, while majority of Sunni jurisprudents have extended it to such a domain that it includes all cases known to be desirable by Shiite as obligatory. Among Shiite jurisprudent, ibn Babevayh and his son, Sheikh Saduq, have known it obligatory in trading finance. Ibn Junayd has known all grains as obligatory. One can conclude that relying on the measure for alms tax and with regard to social needs, the variety of the cases of alms tax is limited to the nine and the government can add to alms tax cases according to social needs in different ages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alms tax
  • financial obligatory
  • financial desirables
  • trading finance