حضانت اطفال در رویکرد فقهی و حقوقی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار فقه و مبانی حقوق مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی

چکیده

این مقاله ضمن اینکه به‌مفهوم حضانت و توضیح قلمرو آن می‌پردازد، نخست فلسفه‌ی حضانت را مورد بررسی و تحقیق قرار می‌دهد و به‌دنبال آن، در این که حضانت حق است یا تکلیف، اقوال مختلف فقهای شیعه را احصا می‌نماید. سه دیدگاه عمده در این باره وجود دارد:
1- کسانی نظیر صاحب جواهر(ره) قائلند به‌این که حضانت، حق محض است. او می‌گوید: درادله‌ی فقهی چیزی که دلالت بر وجوب حضانت نماید، وجود ندارد (جواهر، 31، 283).
2 - فقهایی نظیر سیدعلی طباطبائی حضانت را آمیخته‌ای از حق و تکلیف می‌دانند و قانونگذار نیز در ماده‌ی 1172 از قانون مدنی، همین نظر را می‌پذیرد.
3 - مشهور فقهای امامیه قائل به‌تفصیل اند و آن را تنها نسبت به‌پدر، آمیخته‌ای از حق و تکلیف می‌دانند. امام خمینی(ره) و آیه ا...خوئی(ره)، از فقهای معاصر، این دیدگاه را پذیرفته‌اند (تحریرالوسیله، 2، 449 و منهاج الصالحین،2،286).
هر چند قانونگذار در مرحله‌ی اول قانونگذاری، در قانون مدنی گرایش به‌دیدگاه دوم دارد و قائل به‌آمیخته بودن حضانت نسبت به‌حق و تکلیف است، در مرحله‌ی بعد، از این نظر عدول نموده و نظر بدوی را تخصیص می‌زند. مقایسه‌ی این دو مرحله‌ی قانونگذاری نشان می‌دهد که قانونگذار نیز سرانجام در مسأله‌ی حضانت، به‌دیدگاه مشهور فقها متمایل شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Guardianship of infants in a Jurisprudential and legal approach

نویسنده [English]

  • Mahdi Fallah
استادیار فقه و مبانی حقوق مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی
چکیده [English]

This paper, bringing the meaning of guardianship into light, has  presented a fundamental study on the subject. The question at hand is: what is guardianship, a religious duty or a right? Answering this question has led to different views of Shiite jurisprudents in the ground; among them, the prevailed ones are as follows:
1-        Those like the author of javaher, know guardianship as a pure right. He says: there can be found no sign for guardianship to be a necessary duty.
2-        Those like Seyyed Ali Tabatabaie, know it to be a mixture of right and religious duty. The view is agreed with by the article no. 1172 in Civil law.
3-        The view prominently  current to Imamiye jurisprudents, like that of Imam Khomeini and Ayatulla Khoyi, it is a view of two sides, i.e. only to father it is thought to be a mixture of religious duty and right.
    Although legislature has turned to the second view in civil law and regarded guardianship as a mixture of religious and right, then in second stage, he has limited his view. When comparing the two stages of legislating, we  find  that  the  legislator  has an  incline toward the prominently current view of Imamiyeh's jurisprudents.

کلیدواژه‌ها [English]

  • guardianship of infant
  • right of father
  • religious duty of father
  • right of mother