جامعه شناسی ابعاد دینداری در آموزه های قرآن

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جامعه شناسی دانشگاه بیرجند

چکیده

هدف این مقاله استخراج ابعاد دینداری از آیات قرآن است که از طریق تحلیل محتوای کیفی و نظریه زمینه‌ای، میسر شده است. یافته‌ها نشان می‌دهد ایمان و عمل صالح دو بعد اساسی دینداری‌اند و انسان با آن دو از قوه به فعل یا از نقص به کمال ارتقا می‌یابد. با درونی‌شدن بعد نظری دین، ایمان شکل می‌گیرد و ظاهر می‌شود و مبتنی بر آن، بعد دوم دینداری، یعنی عمل صالح، بروز می‌کند. رابطه‌ای تنگاتنگ و لازم و ملزومی بین ایمان با عمل صالح برقرار است، اما همواره ایمان مقدم بر آن است؛ چراکه عمل صالح ثمره و میوه ایمان است. به دلیل همین پیوستگی اگر ایمان شکل گیرد، به طور قطع عمل صالح ظهور خواهد کرد و عمل صالح نیز فقط از ایمان برمی‌خیزد. بر این مبنا انسان موجودی صاحب اختیار و دارای حق انتخاب است که خود، مسئول ساختن خویش با دو بعد ایمان و عمل صالح است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociology of Dimensions of Religiosity in Qur'anic Teachings

نویسنده [English]

  • Mohammadbaqer Akhoondi
چکیده [English]

The aim of this article is to extract dimensions of religiosity in Quranic verses which is made possible by analyzing the qualitative contents and Grounded theory. Findings show that faith and good deeds are two fundamental dimensions of religiosity and by them man gets promoted from potentiality to actuality or from deficiency to perfection. By internalizing the theoretical dimensions of religion, the formed faith appears and accordingly the second dimension of religiosity namely good deeds will appear. Although, there is a close and interdependent relationship between faith and good deeds, faith is constantly prior to it, because the good deeds are the result of faith. Due to this bond, if faith forms, the good deeds certainly will appear only from faith. On this basis, man is a creature with authority and the right to choose who is responsible for his development by two dimensions of faith and good deeds.

کلیدواژه‌ها [English]

  • religiosity
  • Religiosity Dimensions
  • faith
  • Good Deeds
قرآن کریم.
آرون، ریمون (1370)، مراحل اساسی اندیشه در جامعه­شناسی، ترجمه: باقر پرهام، بی­جا: شرکت سهامی انتشار.
آلوسی، سید محمود (1415)، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، بیروت: دار الکتب العلمیة.
استراس، آنسلم؛ کوربین، جولیت (1387)، اصول روش تحقیق کیفی نظریه مبنایی، ترجمه: محمدی بیوک، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ دوم.
بحرانی، سید هاشم (1416ق)، البرهان فى تفسیر القرآن، تهران: بنیاد بعثت.
حسن­زاده آملی، حسن (1380)، عیون مسائل نفس و شرح آن، قم: انتشارات قیام.
ــــــــــــــــــــــ (1381)، انسان و قرآن، قم: انتشارات قیام.
ــــــــــــــــــــــ (1386)، مآثر آثار، تدوین: داوود صمدی آملی، بی­جا: الف لام میم.
خدایاری­فرد، محمد؛ و همکاران (1388)، آماده­سازی مقیاس دینداری و ارزیابی دینداری اقشار مختلف جامعه ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
دورکیم، امیل (1383)، صور بنیانی حیات دینی، ترجمه: باقر پرهام، بی­جا: نشر مرکز، چاپ سوم.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق)، المفردات فی غریب القرآن، دمشق / بیروت: دارالعلم / الدار الشامیة.
سراج­زاده، سید حسین؛ پویافر، محمدرضا (1387)، «مقایسه تجربی سنجه­های دینداری»، در: مجله جامعه­شناسی ایران، دوره هشتم، ش4، ص37-71.
شجاعی­زند، علی­رضا (1384)، «مدلی برای سنجش مراتب دینداری در ایران»، در: جامعه­شناسی ایران، دوره ششم، ش1، ص34-66.
ــــــــــــــــــــ (1388)، «تبارشناسی تجربه دینی در مطالعات دینداری»، در: تحقیقات فرهنگی، دوره دوم، ش6.
صدیق سروستانی، رحمت­الله (1379)، «فراتحلیل مطالعات انجام­شده در حوزه آسیب­شناسی اجتماعی در ایران»، در: مطالعات جامعه­شناختی، ش15، ص67-104.
طباطبایی، سید محمدحسین (1374)، ترجمه تفسیر المیزان، ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم: دفتر  جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، چاپ پنجم.
طبرسی، فضل بن حسن (1372)، مجمع­ البیان فی تفسیر القرآن، تهران: ناصر خسرو، چاپ سوم.
ــــــــــــــــــــــــ (1377)، تفسیر جوامع الجامع، تهران: انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم.
فلیک، اووه (1387)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه: هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
قرشی، سید علی­اکبر (1371)، واژه­شناسی قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران: دار الکتب الاسلامیة.