بازخوانی موردی مطالعات بدن پژوهی در حـوزه الهیـات؛ رویکـردها و چالـش ها

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه اسلامی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران

10.22034/ra.2022.529638.2658

چکیده

ساحت جسمی انسان یکی از مهم­ترین ابعاد وجود آدمی است که در ارتباط با افراد و اجتماع و شکل­گیری هویت انسان، نقش ایفا می­کند. با وجود اهمیت این جنبه، در پژوهش­ها کمتر به این موضوع توجه می­شود. علی­رغم اهمیت ساحت جسمی و تأثیر آن در شکل­گیری هویت انسان، همچنان این موضوع در مباحث علم­النفس و انسان­شناسی جایگاه شایسته­ای ندارد. عظمت روح، نگرش سلبی نسبت به بدن، تلقی ابزاری از بدن، خارج بودن از حقیقت انسان و دوگانه انگاری حداکثری، از جمله عوالمی است که در کم توجهی به مباحث بدن مؤثر بوده است. بدن در تفکر برخی از اندیشمندان اسلامی، امری منفی، دشمن انسان، حجاب نفس، امری ظلمانی و راهزن در کمال است. درباره این رویکردها ملاحظاتی وجود دارد. در این پژوهش ضمن تبیین و نقد این دیدگاه­ها به تبیین رویکرد مبتنی بر حکمت و اندیشه اسلامی می­پردازیم. طبق این دیدگاه بدن کالبد قدسی، مرکب کمال انسان و محلی برای پذیرش افاضه روح است. بازسازی این رویکرد، بستری برای تبیین چهارچوب نظری جایگاه بدن در ساختار وجود انسان و مواجهه عملی با بدن را فراهم می­آورد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Case Review of Body Research Studies in Theology: Approaches and Challenges

نویسنده [English]

  • Ahmad Shahgoli
Assitant Professor in Department of Philosophy , Iranian Research Institute of Philosophy
چکیده [English]

The physical (bodily) aspect of Man is amongst his critical existential dimensions that play important roles in the formation of identity and establishment of relationship with individuals and community. Despite this importance, this dimension is neglected in research, especially in anthropology and psychology. The grandeur of the soul, adoption of negative attitudes toward the body, instrumental assumptions about the body, exclusion from the truth of Man, and maximal dualism (between soul and body) have marginalized the importance of the physical aspect of Man. In the view of some Islamic thinkers, the body is a negative issue, a human antagonist, a barrier to the soul, and a devil issue that deters human perfection. However, some serious considerations are associated with these views. In the current research, these views are explained and analyzed critically and an approach based on Islamic wisdom and thought is presented. Accordingly, the body is a divine container and a twin to the soul for human perfection. Reformulation of this approach lays the grounds for a theoretical framework that explains the position of the body in the structure of human existence and scientific investigation of it.  

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religion
  • body
  • physical realm
  • negative attitude towards body
  • human
  • قرآن کریم.
  • ابن­‌سینا، حسین بن عبدالله (1404ق)، التعلیقات، تصحیح بدوی، عبد الرحمن، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
  • ابن‏کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق)، تفسیر القرآن العظیم ابن کثیر، چاپ اول، بیروت‏: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون.
  • ابوالبرکات، ابن‌ملکا هبه‌‎الله بن علی (1373)، المعتبر فی الحکمه، چاپ دوم، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
  • ابن­عربى، محى الدین (بی­تا)، الفتوحات، ج2، چاپ سوم، بیروت: المکیه دار.
  • آلوسى، محمود بن عبدالله (1415ق)‏، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی‏، چاپ اول، بیروت‏: دار الکتب العلمیة، منشورات محمدعلی بیضون.
  • الآمدی، سیف الدین (1424ق)، أبکار الأفکار فی أصول الدین، قاهره: دار الکتب و الوثائق القومیة.
  • جوادی آملی، عبدالله (1389)، تفسیر انسان به انسان، چاپ پنجم، قم: مرکز نشر اسراء.
  • الحلی، یوسف بن مطهر (1416ق)، کشف المراد فی شرح تجرید‌الاعتقاد، چاپ ششم، قم: موسسه نشر اسلامی.
  • شهید اول (1400)، القواعد و الفوائد، قم: انتشارات مفید.
  • شریف مرتضى (1405ق)‏، رسائل الشریف المرتضى‏، چاپ اول، قم‏: دار القرآن الکریم.
  • شیخ بهایى، محمد بن حسین (1431ق)، الاربعون حدیثا، چاپ سوم، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
  • شیخ صدوق (بی­تا)، علل الشرایع، قم: مکتبة الداوری.
  • شیخ صدوق ‏(1403ق‏)، الخصال، قم: انتشارات جامعه مدرسین.
  • شیخ صدوق(1398)، التوحید. چ1. قم‏: جامعه مدرسین
  • شیرازی، محمد بن ابراهیم صدر الدین (1360)، اسرار الآیات، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  • شیرازی، محمد بن ابراهیم صدر الدین (1363)، مفاتیح الغیب، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • ـــــــــــــ (1380)، المبدا و المعاد، تصحیح و مقدمه سید جلال­الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
  • ـــــــــــــ (1981ق)، الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه (اسفار)، بیروت: دار الاحیاء التراث.
  • طالقانى، نظرعلى (1373)، کاشف الاسرار (طالقانى)، چاپ اول، تهران: رسا.
  • طباطبایى‏، محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، قم‏: مکتبة النشر الإسلامی.
  • طبرسى، حسن بن فضل (1412ق)‏، مکارم الأخلاق‏، چاپ چهارم، قم‏: الشریف الرضى.
  • طبرسى، فضل بن حسن (1372)‏، مجمع‌البیان فى تفسیر القرآن‏، چاپ سوم، تهران: ناصر خسرو.
  • ـــــــــــــ (1412ق)‏، تفسیر جوامع الجامع‏، چاپ اول، قم: مدیریت ‏حوزه علمیه قم.
  • فارابی، محمد بن محمد (1374)، شارح آراء أهل المدینة الفاضلة و مضاداتها، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
  • فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق)، التفسیر الکبیر، چاپ سوم، بیروت‏: دار إحیاء التراث العربی.
  • مجلسی، محمدباقر (بی­تا)، بحارالانوار، 110جلد، تهران: انتشارات اسلامیه.
  • مصباح یزدی، محمدتقی (1375)، شرح جلد هشتم اسفار اربعه، قم: مؤسسه امام خمینی8.
  • مطهری، مرتضی (بی­تا)، مجموعه آثار: ج‏27، (آشنایی با قرآن)، تهران: صدرا.
  • ـــــــــــــ (بی­تا)، مجموعه آثار: ج‏8، (درس­هاى «اشارات»، «نجات»، الهیات «شفا»)، تهران: صدرا.
  • مولانا، جلال‌الدین (1380)، مثنوی معنوی، چاپ اول، تهران: راه ظفر.
  • نراقى، احمد بن محمدمهدى (1378)، معراج السعادة، چاپ ششم، قم: انتشارات هجرت.
  • نراقى، مهدى بن ابى‏ذر (بی­تا)، جامع السعادات، چاپ اول، بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
  • نصر، سیدحسین (1389)، دین و نظم طبیعت، ترجمه انشاءالله رحمتی، چاپ سوم، تهران: نشر نی.