تأثیـر مبانی خـداشناسی حکمت متعـالیه بر انسـان شناسـی ملاصـدرا

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری فلسفه و کلام اسلامی، واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد، تهران، ایران

10.22034/ra.2022.534618.2688

چکیده

در بررسی نسبت انسان­شناسی و خداشناسی حکمت متعالیه دو رویکرد می­توان اتخاذ نمود؛ بررسی لوازم انسان­شناختی مسائل خداشناسی و یا پیگیری عناصر خداشناسی به کار رفته در انسان­شناسی. این پژوهش بر اساس رویکرد دوم با بیان اصول انسان­شناسی صدرایی، یعنی شناخت انسان در مقام ذات، صفات و افعال، نقش عناصر خداشناسی حاضر در انسان شناسی صدرایی را، هرچه بیشتر و بهتر تبیین می­کند. طبق مبانی ملاصدرا، انسان رقیقه­ای از حقیقت الهی است که در ذات، صفات و افعال، مثال خداوند است، زمانی که از کلمه مثال استفاده می­شود و نه مثل، بدین معنا است که انسان کامل وجوب ذاتی ندارد و در صفات نیز مطلق نیست و ظل باری تعالی بوده و وجوب و اطلاق ظلی ندارد نه اصیل و بدین طریق ملاصدرا هم شباهت انسان کامل و باری تعالی را درنظر می­گیرد و هم تفاوت آن دو را. بنابراین شناخت اصول خداشناسی حکمت متعالیه، به شناخت ابعاد وجودی انسان و ظرفیت­ها و توانمندی­های وجودی او منجر می­شود، که نتیجه این ارتباط تنگاتنگ در نظریه «انسان کامل» بسیار روشن و واضح است؛ چراکه، انسان کامل به­عنوان ظل باری تعالی و خلیفه او می­تواند شبیه خداوند باشد و حاوی تمامی اسماء و صفات الهی گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Theological Foundations of Transcendental Wisdom on Mulla Sadra’s Anthropology

نویسندگان [English]

  • Mohammad Saeidi Mehr 1
  • Sadroddin Taheri 2
  • Hajar Zare 3
1 Professor in Department of Philosophy and Islamic Theology, Islamic Azad University, Science and Technology Branch, Iran
2 Associate Professor in Department of Philosophy and Islamic Theology, Islamic Azad University, Science and Technology Branch, Iran
3 PhD Candidate of Philosophy and Islamic Theology, Islamic Azad University, Science and Technology Branch, Iran
چکیده [English]

In examining the relationship between theology and anthropology in transcendental wisdom, two approaches can be adopted; examining the anthropological prerequisites of theological issues or examining the theological elements employed in anthropology. The present study has utilized the latter to explain the principles of Sadraic anthropology, i.e. recognizing Man’s essence, attributes, and deeds, and expound the role of theological elements in his anthropology. According to Sadraic foundations, Man is a reflection of divine truth that bears a resemblance to God, in essence, attributes, and deeds. Man is an “example” of God denotes that a perfect human fails to possess an essential necessity and is not absolute in attributes and reflects those of God. Mulla Sadra enumerates both similarities and differences between God and perfect Man. Accordingly, discerning the theological principles of transcendental wisdom results in discerning Man’s existential dimensions, capacities, and capabilities. This close relationship is manifested in the theory of the perfect human because a perfect human, as a reflection of God and His successor, can become similar to God and encompass all divine attributes and names.   

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anthropology
  • Theology
  • Man
  • Perfect
  • Mulla Sadra
  • ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1360)، قواعد کلی در فلسفه اسلامی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
  • بهشتی، احمد (1383)، هستی و علل آن (شرح نمط چهارم الاشارات و التنبیهات)، قم: بوستان کتاب.
  • جوادی آملی، عبدالله (1376)، رحیق مختوم (شرح حکمت متعالیه)، قم: مرکز نشر اسراء.
  • الشیرازی، صدرالدین محمد (1380 الف)، الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة، تصحیح مقصود محمدی، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  • ــــــــــــ (1981 ق)، الحکمه المتعالیه فی اسفار الاربعه، بیروت: دار الاحیاء التراث العربی.
  • ــــــــــــ (1380)، المبدأ و المعاد، تصحیح جلال‌الدین آشتیانی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  • ــــــــــــ (1363)، المفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
  • ــــــــــــ (1382)، الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیه، تصحیح مصطفی محقق داماد، تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  • ــــــــــــ (1364)، مظاهرالاهیه، ترجمه و تعلیق سید حمید طبیبیان، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • ــــــــــــ (1363)، تفسیر سوره واقعه، ترجمه محمد خواجوی، تهران: انتشارات مولا.
  • ــــــــــــ (1379)، تفسیر قرآن کریم، قم: انتشارات بیدار.
  • ــــــــــــ (1352)، رسائل فلسفی، تعلیق و تصحیح سید جلال‌الدین آشتیانی، مشهد: انتشارات دانشکده الهیات و معارف اسلامی.
  • طباطبایی، محمدحسین (1381)، بدایه الحکمه، ترجمه علی شیروانی، قم: انتشارات دارالعلم. ــــــــــــ (1386)، نهایة الحکمة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم و بوستان کتاب.
  • عبودیت، عبدالرسول (1386)، درآمدی به نظام حکمت صدرایی، قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی8 و تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم‌انسانی دانشگاه­ها (سمت).
  • مطهری، مرتضی (1362)، خدا در زندگی انسان، تهران: حزب جمهوری اسلامی.
  • ــــــــــــ (1377)، شرح منظومه، تهران: انتشارات صدرا.