مختصات انسان‌شناختی در اندیشه نیچه و ارزیابی پیامدهای آن بر مبنای آراء علامه طباطبایی(ره)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تربیت مدرس تهران. ایران

10.22034/ra.2023.552596.2768

چکیده

نگرش نیچه به مسئله انسان و حقیقت او، بر اساس اندیشه‌ها‌ی مادی‌گرایانه و تمایل به اصالت تجربه است که پیامدهای ویژه‌ای به همراه دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به‌منظور بررسی مختصات انسان‌شناختی از دیدگاه نیچه و ارزیابی پیامدهای آن در پرتو آرای علامه طباطبایی شکل‌گرفته است. بر اساس یافته‎های پژوهش، نیچه با نفی عقل‌گرایی و بی‌اعتبار نمودن ارزش‌ها‌ی اخلاقی و دینی مورد پذیرش زمان خویش، انسان را تا پرتگاه نیست‌گرایی می‌کشاند. لکن برای نجات وی از این وهله بحرانی، انسان را به باور توانمندی و اصالت قدرت خویش دعوت می‌نماید که ظهور تمام‌عیار آن در ابر انسان نمود یافته است. این در حالی است که علامه طباطبایی چنین تقلیل‌گرایی از شخصیت انسان و ترجیح  تن بر روان را برنمی‌تابد. زیرا نفی عقل‌گرایی و ستیز با ابعاد الهی متافیزیک نتیجه‌ای جز بی‌اعتبارشدن اوزان اندیشه‌ورزی و خردگرایی ندارد. وی همچنین منشأ اصلی پوچ‌انگاری در زندگی انسان را، حذف خدا و انگاره‌ها‌ی معنوی و ارزشی می‌داند و قرب الهی را به‌عنوان غایت اصلی زندگی مطرح می‌کند. غایتی که در سایه آن زندگی فردی و جمعی انسان بر اساس هدفمندی، معناداری و عدالت شکل می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

مختصات انسان‌شناختی در اندیشه نیچه و ارزیابی پیامدهای آن بر مبنای آراء علامه طباطبایی(ره)

نویسندگان [English]

  • Javad Gholamrezai 1
  • zeinab soltani 2
1 PhD of Islamic ethics of Theoretical Foundation of Islam.Qom , Iran.
2 Master of Philosophy and Islamic Theology, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

نگرش نیچه به مسئله انسان و حقیقت او، بر اساس اندیشه‌ها‌ی مادی‌گرایانه و تمایل به اصالت تجربه است که پیامدهای ویژه‌ای به همراه دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به‌منظور بررسی مختصات انسان‌شناختی از دیدگاه نیچه و ارزیابی پیامدهای آن در پرتو آرای علامه طباطبایی شکل‌گرفته است. بر اساس یافته‎های پژوهش، نیچه با نفی عقل‌گرایی و بی‌اعتبار نمودن ارزش‌ها‌ی اخلاقی و دینی مورد پذیرش زمان خویش، انسان را تا پرتگاه نیست‌گرایی می‌کشاند. لکن برای نجات وی از این وهله بحرانی، انسان را به باور توانمندی و اصالت قدرت خویش دعوت می‌نماید که ظهور تمام‌عیار آن در ابر انسان نمود یافته است. این در حالی است که علامه طباطبایی چنین تقلیل‌گرایی از شخصیت انسان و ترجیح  تن بر روان را برنمی‌تابد. زیرا نفی عقل‌گرایی و ستیز با ابعاد الهی متافیزیک نتیجه‌ای جز بی‌اعتبارشدن اوزان اندیشه‌ورزی و خردگرایی ندارد. وی همچنین منشأ اصلی پوچ‌انگاری در زندگی انسان را، حذف خدا و انگاره‌ها‌ی معنوی و ارزشی می‌داند و قرب الهی را به‌عنوان غایت اصلی زندگی مطرح می‌کند. غایتی که در سایه آن زندگی فردی و جمعی انسان بر اساس هدفمندی، معناداری و عدالت شکل می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • علامه طباطبائی
  • نیچه
  • نیست‌انگاری
  • قدرت‌طلبی
  • ابر انسان

مراجع

  • قرآن کریم.
  • نهج البلاغه.
  • استرن، ج. پ (1373)،نیچه، مترجم عزت­الله فولادوند، تهران: طرح نو.
  • پیرسون، کیت آنسل (1375)، هیچ‌انگاری تمام عیار، مترجم محسن حکیمی، تهران: خجسته.
  • تریگ، راجر (1382)، دیدگاه‌هایی درباره سرشت انسان، مترجم گروه مترجمان، تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • صدر، محمدباقر (1359)، تئوری شناخت در فلسفه ما، مترجم حسین حسینی، تهران: بدر.
  • طباطبایی، سید محمدحسین (۱۳۹۰ق)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسه العلمی‌ للمطبوعات.
  • ـــــــــــــ (1381)، مرزبان وحی و خرد، قم: بوستان کتاب.
  • ـــــــــــــ (1384)، نهایه الحکمه، قم: نشر اسلامی.
  • ـــــــــــــ (1387)، رسائل توحیدى، قم: بوستان کتاب.
  • ـــــــــــــ (1393)، آموزش دین، قم: نشر اسلامی، چاپ ششم.
  • ـــــــــــــ (1398)، انسان از آغاز تا انجام، قم: بوستان کتاب، چاپ پنجم.
  • ـــــــــــــ (بی‌تا)، فرازهایی از اسلام، قم: جهان‌آرا.
  • نیچه، فریدریش (1352)، دجال، مترجم عبدالعلی دستغیب، تهران: آگاه.
  • ـــــــــــــ (1378)، اراده معطوف به قدرت، مترجم مجید شریف، تهران: جامی، چاپ دوم.
  • ـــــــــــــ (1382)، تبارشناسی اخلاق، مترجم داریوش آشوری، تهران: آگاه، چاپ چهارم.
  • ـــــــــــــ (1384)، انسان مصلوب (آنک انسان)، مترجم رویا منجم، تهران: مس، چاپ سوم.
  • ـــــــــــــ (1389)، حکمت شادان، مترجمان جمال آل­احمد؛ سعید کامران؛ حامد فولادوند، تهران: جامی.
  • ـــــــــــــ (1390)، فراسوی نیک و بد، مترجم داریوش آشوری، تهران: انتشارات خوارزمی.
  • ـــــــــــــ (1391)، چنین گفت زرتشت، مترجم داریوش آشوری، تهران: آگاه.
  • ـــــــــــــ (1398)، انسان زیاده انسان، مترجم سعید فیروزآبادی، تهران: جامی، چاپ هفتم.
  • ـــــــــــــ (1399)، غروب بت‌ها، مترجم داریوش آشوری، تهران: آگاه، چاپ هفدهم.
  • یاسپرس، کارل (1387)، نیچه، درآمدی به فهم فلسفه‌ورزی او، مترجم سیاوش جمادی، تهران: ققنوس.
  • Hasse, Ullrich )2008(, Starting with Nietzsche, MPG Book Ltd, Bodmin:
  • Jaspers, Karl (1952), Man as His OwnCreator, Nietzsche:
  • Nietzsche, Friedrich (1988), Menschliches, Allzumenschliches I und II, Herausgegeben vor Giorgio Colli & Mazzino Montinari, Berlin: de Gruyter.
  • Williams, Robert (2012), Tragedy, Recognition and the Death of God, Oxford: Oxford University Press.
  • Young, Julian (2006), Nietzsche’s Philosophy of Religion, Cambridge University Press

 

انسان پژوهی دینی
دوره 19، شماره 48 - شماره پیاپی 48
علمی پژوهشی
اسفند 1401
صفحه 251-272

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار