مختصات انسان‌شناختی در اندیشه نیچه و ارزیابی پیامدهای آن بر مبنای آراء علامه طباطبایی(ره)

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری اخلاق اسلامی دانشگاه معارف اسلامی، قم، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تربیت مدرس تهران. ایران

10.22034/ra.2023.552596.2768

چکیده

نگرش نیچه به مسئله انسان و حقیقت او، بر اساس اندیشه‌ها‌ی مادی‌گرایانه و تمایل به اصالت تجربه است که پیامدهای ویژه‌ای به همراه دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به‌منظور بررسی مختصات انسان‌شناختی از دیدگاه نیچه و ارزیابی پیامدهای آن در پرتو آرای علامه طباطبایی شکل‌گرفته است. بر اساس یافته‎های پژوهش، نیچه با نفی عقل‌گرایی و بی‌اعتبار نمودن ارزش‌ها‌ی اخلاقی و دینی مورد پذیرش زمان خویش، انسان را تا پرتگاه نیست‌گرایی می‌کشاند. لکن برای نجات وی از این وهله بحرانی، انسان را به باور توانمندی و اصالت قدرت خویش دعوت می‌نماید که ظهور تمام‌عیار آن در ابر انسان نمود یافته است. این در حالی است که علامه طباطبایی چنین تقلیل‌گرایی از شخصیت انسان و ترجیح  تن بر روان را برنمی‌تابد. زیرا نفی عقل‌گرایی و ستیز با ابعاد الهی متافیزیک نتیجه‌ای جز بی‌اعتبارشدن اوزان اندیشه‌ورزی و خردگرایی ندارد. وی همچنین منشأ اصلی پوچ‌انگاری در زندگی انسان را، حذف خدا و انگاره‌ها‌ی معنوی و ارزشی می‌داند و قرب الهی را به‌عنوان غایت اصلی زندگی مطرح می‌کند. غایتی که در سایه آن زندگی فردی و جمعی انسان بر اساس هدفمندی، معناداری و عدالت شکل می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

مختصات انسان‌شناختی در اندیشه نیچه و ارزیابی پیامدهای آن بر مبنای آراء علامه طباطبایی(ره)

نویسندگان [English]

  • Javad Gholamrezai 1
  • zeinab soltani 2
1 PhD of Islamic ethics of Theoretical Foundation of Islam.Qom , Iran.
2 Master of Philosophy and Islamic Theology, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

نگرش نیچه به مسئله انسان و حقیقت او، بر اساس اندیشه‌ها‌ی مادی‌گرایانه و تمایل به اصالت تجربه است که پیامدهای ویژه‌ای به همراه دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی و تحلیلی به‌منظور بررسی مختصات انسان‌شناختی از دیدگاه نیچه و ارزیابی پیامدهای آن در پرتو آرای علامه طباطبایی شکل‌گرفته است. بر اساس یافته‎های پژوهش، نیچه با نفی عقل‌گرایی و بی‌اعتبار نمودن ارزش‌ها‌ی اخلاقی و دینی مورد پذیرش زمان خویش، انسان را تا پرتگاه نیست‌گرایی می‌کشاند. لکن برای نجات وی از این وهله بحرانی، انسان را به باور توانمندی و اصالت قدرت خویش دعوت می‌نماید که ظهور تمام‌عیار آن در ابر انسان نمود یافته است. این در حالی است که علامه طباطبایی چنین تقلیل‌گرایی از شخصیت انسان و ترجیح  تن بر روان را برنمی‌تابد. زیرا نفی عقل‌گرایی و ستیز با ابعاد الهی متافیزیک نتیجه‌ای جز بی‌اعتبارشدن اوزان اندیشه‌ورزی و خردگرایی ندارد. وی همچنین منشأ اصلی پوچ‌انگاری در زندگی انسان را، حذف خدا و انگاره‌ها‌ی معنوی و ارزشی می‌داند و قرب الهی را به‌عنوان غایت اصلی زندگی مطرح می‌کند. غایتی که در سایه آن زندگی فردی و جمعی انسان بر اساس هدفمندی، معناداری و عدالت شکل می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها [English]

  • علامه طباطبائی
  • نیچه
  • نیست‌انگاری
  • قدرت‌طلبی
  • ابر انسان